Mystków
Nazwa wsi pochodzi od dzierżawcy o imieniu Mysłek, a jest to skrót od Myślibora, Miślimira. Jest najwcześniej spotykaną wsią wójtowską na terenie nowosądeckim powstałą na tzw. “surowym korzeniu”. Jej założycielem był Władysław Łokietek, który w dniu 9 stycznia 1324 roku zezwolił Mikołajowi, wójtowi sądeckiemu, na lokację wsi wójtowskiej na południe od rzeki Łubinki. Pod karczunek, a następnie lokację wsi przeznaczono 40 łanów frankońskich, położonych między rzekami Osadlnica (obecnie Łubinka) i Jamnica (Jamnicki Potok). Król nadał nowej wsi prawo magdeburskie, wyłączając jej terytorium i osadników spod bezpośredniego działania prawa polskiego i zwalniając ich od ówczesnej władzy: wojewodów, kasztelanów, starostów i sędziów. Mieszkańcy Mystkowa mieli odpowiadać sądownie przed swoim sołtysem. Przywilej królewski zezwalał Mikołajowi na wybudowanie młyna wodnego nad rzeką Łubinką i na dziedziczne prawo użytku tych uprawnień przemysłowych. Przywilej ten był niejako wdzięcznością rodziny królewskiej, wobec Sądeczan, za wierność okazaną w czasie ostatniego rozruchu krakowskiego. Dokument zwalniał także pana osady i jej mieszkańców na 20 lat od wszelkich świadczeń rzeczowych celem należytego i szybkiego zorganizowania nowej wsi.
Mystków w 1427 r. jak i cztery pobliskie wsie wykupił Władysław Jagiełło, włączając je prawdopodobnie do starostwa nowosądeckiego. W ten sposób Mystków stał się własnością królewską, aż po rozbiory. Co do wielkości areału ziemskiego Mystków zajmował pierwsze miejsce wśród byłych wsi wójtowskich; wynikało to bez wątpienia z tego, iż był wsią parafialną.
W niecałe dwieście lat później powstała na gruntach Mystkowa druga wieś królewska, Wola, która w późniejszych latach otrzymała nazwę miejscową Wola Mystkowa (dziś: Niżna Wola i Wyżna Wola, części wsi Mystkowa). Wymienia ją wspólnie z Mystkowem już Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber retaxationum) i rejestr poborowy z roku 1538.
Mszalnica
Prawdopodobnie wieś Mszalnica powstała około połowy XIV wieku. Nie jest znany przywilej lokacyjny wsi. Dokumenty wymieniają jednak w 1389 roku, jako założyciela, ławnika Nowego Sącza, Mikołaja z Mszalnicy. W 1402 roku sołtysem we wsi był ławnik Mikołaj. W 1412 roku sołtysem Mszalnicy był niejaki Mścisław. Po tym roku wieś Mszalnica zniknęła ze źródeł historycznych. Zapewne osada opustoszała i zaniknęła.Jedna z opinii mówi, że została unicestwiona przez tatarów, albo przez jakąś zarazę. Ponowną lokację, na prawie magdeburskim, przeprowadził w 1464 roku, sołtys Mikołaj na polecenie Wójta z Nowego Sącza.
Okres przedrozbiorowy Polski jak i czas zaborów nie były łatwe. W 1831 roku panowała w Galicji cholera, po której pozostały liczne cmentarze. Później panował głód, gdyż ”rok 1845 to rok powodzi, w naszej okolicy (pisze ksiądz Augustyniak) jej nie było, ale obfite deszcze doprowadziły do obniżenia plonów zwłaszcza ziemniaków, które były podstawą wyżywienia”. W dwa lata później w wyniku głodu zmarło w parafii 400 osób. Osłodą tego wszystkiego było zniesienie pańszczyzny w 1848 roku. W 1855r. cholera ponownie zaatakowała Galicję. Wymierały całe miejscowości. W Parafii Mystków nikt nie umarł. Ludzie przypisywali to cudowne ocalenie Maryi. W tym okresie parafia codziennie organizowała procesje pokutne do kapliczki znajdującej się na granicy z Cieniawą.
Parafianie pomimo wielu chorób nawiedzających ludzi, zwierzęta czy rośliny nigdy nie byli obojętni na losy innych a zwłaszcza swojej Ojczyzny. Ludność tak podczas pierwszej, jak i drugiej wojny światowej działała w obronie Polski. W okresie okupacji chłopskie podziemie działało w terenie, którego główną bazą był rejon Mystkowa i Paszyna. Z rąk okupanta zginęli ci, którzy bronili swego kraju i ci, którzy pomagali narodowi żydowskiemu.
Jeszcze jedna Krótka historia Mystkowa i Mszalnicy
Mystków jest najwcześniej spotykaną wsią wójtowską na terenie nowosądeckim. “Jej założycielem był Władysław Łokietek, który w dniu 9 stycznia 1324 roku zezwolił Mikołajowi, wójtowi sądeckiemu, na lokację wsi wójtowskiej na południe od rzeki Łubinki”.
W roku 1529 powstała na gruntach Mystkowa druga wieś królewska, Wola, która w późniejszych latach otrzymała nazwę Wola Mystkowa. Wieś Wola Mystkowa wymieniona jest wspólnie ze wsią Mystków w Księdze dochodów beneficjów diecezji krakowskiej w roku 1529 i w rejestrze poborowym z roku 1538.
Prawdopodobnie wieś Mszalnica powstała około połowy XIV wieku. Nie wiemy tez, czy z osobą wójta Mikołaja z Nowego Sącza możemy łączyć powstanie Mszalnicy. Nie znamy też przywileju lokacyjnego tej wsi. Dokumenty wymieniają jednak w 1389 roku, jako załozyciela ławnika Nowego Sącza Mikołaja z Mszalnicy. W 1402 roku sołtysem we wsi był ławnik Mikołaj. W 1412 roku sołtysem Mszalnicy był niejaki Mścisław. Po tym roku wieś Mszalnica zniknęła ze źródeł historycznych.
Zapewne osada opustoszała i zaniknęła. Jedna ż opinii mówi, ze została unicestwiona przez tatarów albo przez jakąś zarazę. Ponowną lokację, na prawie magdeburskim, przeprowadził w 1464 roku, sołtys Mikołaj na polecenie Wójta z Nowego Sącza.
Historia Parafii i Kocioła
Parafia Mystków powstała z “fundacji królowej Jadwigi i Władysława Łokietka w latach 1320-1326”. Taki sam zapis zawiera także Kronika Parafialna w której na stronie czwartej czyta się, że “założycielką kościoła w Mystkowie mogła być Królowa Jadwiga”. Dalszy zapis ze strony piątej mówi, iż “Kościół ten Mystkowski nie ma oryginalnego założenia ani innych oryginalnych dokumentów. Nie wiadomo, kiedy zaginęły”.
Ks. Profesor Bolesław Kumor w „Archidiakonacie Sądeckim” potwierdza, że Parafia Mystków powstała z fundacji królowej Jadwigi i Władysława Łokietka, w latach 1320 – 1326. Pierwsza wzmianka jest z roku 1326. W roku 1577 jak podaje kronika parafia przestała istnieć. W roku 1581 parafia już istnieje. Ponieważ kronika z roku 1581 wymienia, ze do parafii w Mystkowie należą wioski: Mystków, Wola Mystkowska, Mszalnica, Cieniawa, Królowa Polska, Królowa Ruska. ; stad nasza pewność, ze parafia już istnieje.
W roku 1728 kronika podaje, ze do parafii w Mystkowie dochodzą wioski: Kunów, Kamionka Kameralna i Podlesie.
W pierwszej połowie XIV wieku ludność parafii szacuje się na 390 osób. W roku 1728 do komunii wielkanocnej przystąpiło 599 wiernych. W roku 1793 przystąpiło około 1200 parafian. Parafia liczyła wtedy 1500 osób. Parafia się szybko powiększała.
W latach 1596 – 1792 – pisze ks. Bolesław Kumor – kościół był murowany i konsekrowany. W roku 1639 zaznaczono, że „stoi na miejscu błotnistym, chociaż na wzgórzu”. W roku 1793 określono, że „jest niewielki i malowany w roku 1788”.
Ks. Bolesław Kumor podaje tez wiadomości dotyczące tytułu kościoła: Pisze że w roku 1339 i roku 1618 jest wzmianka ze nasz Kościół jest p.w. św. Mikołaja bpa a w roku 1565 p.w. św. Andrzeja Apostoła . Zaś w roku 1596 i 1728 oraz w roku 1793 jest pod wezwaniem św. Ap Filipa i Jakuba. W roku 1608 i w roku 1639, ze jest pod wezwaniem św. Mikołaja i św. Ap Filip i Jakuba.
Obecny kościół parafialny zbudowany w latach 1905 – 1910. W chwili rozpoczęcia budowy parafia liczyła 2600 osób.
Późniejsze lata z okresu przedrozbiorowego Polski jak i w czasie zaborów nie były łatwe. W 1831 roku panowała w Galicji cholera, po której pozostały liczne cmentarze. ( gdzie istnieją jeszcze ślady albo pamięć po tych cmentarzach, to dobrzeby było te miejsca, znakiem i tablica upamiętnić dla przyszłych pokoleń ) Później panował głód, gdyż “rok 1845 to rok powodzi, w naszej okolicy (pisze ksiądz Augustyniak) jej nie było, ale obfite deszcze doprowadziły do obniżenia plonów zwłaszcza ziemniaków, które były podstawą wyżywienia”. W dwa lata później w wyniku głodu zmarło w parafii 400 osób.
Gdy przyszedł rok 1855 pisze ówczesny duszpasterz ks. Jan Augustyniak, cholera ponownie zaatakowała Galicje. Wymierały całe miejscowości. W parafii Mystków nikt nie umarł. Dlaczego?. Ludzie starsi opowiadają, że wtedy parafia codziennie organizowała do kapliczki na granicy z Cieniawą procesje pokutne. Przekazujący słyszeli to od swoich dziadków „ze dzięki tym procesjom nikt nie umarł”. Kaplica cmentarna pod wezwaniem św. Izydora, zbudowana w 1790 roku. Wzniesiona z fundacji Karola Brunickiego.
W roku 1813 ks proboszcz Sebastian Skrudziński – podaje kronika- przygotował nowy cmentarz „wydzielony poza palc kościelny”. (Jest to nasz stary cmentarz). Ogrodził go ks. Jan Augustyniak w roku 1844. Postawiono także w tym roku wysoki kamienny krzyż cmentarny. Dnia 3 lutego 1845 nowy cmentarz pobłogosławił najczcigodniejszy ks. Wojciech Komorek
Szkoła parafialna była czynna ok. 1580 roku.
W 1888 roku proboszczem parafii Mystków zostaje ks. Jan Jarzębiński, starosądeczanin urodzony w 1859 roku wyświęcany 1882 roku. Za jego pasterzowania został zbudowany nowy kościół i została przez Niego załozona orkiestra parafialna w roku 2010.
Historia obecnego Koscioła Parafialnego
Obecny kościół jest pod wezwaniem św. Filipa i Jakuba; patronem zaś drugorzędnym jest N.M.P. Niepokalanie Poczęta. Zbudowany był w latach 1905-1910 wg projektu Edgara Kovatsa. Zbudowany jest z kamienia i cegły. Większość materiału potrzebnego do budowy przywozili parafianie własnymi wozami zaprzęgniętymi w woły. Pan Antoni Radecki przekazuje nam bardzo ciekawe informacje związane z budowa kościoła „Mieszkańcy Cieniawy wycinali i przygotowali kamienie z pobliskiej Rosochatki, zas mieszkańcy Mszalnicy – ponieważ mieli najlepsze konie – przygotowany kamień przywozili na plac budowy. Mieszkańcy Królowej Polskiej mieli dostarczyć piasek z rzeki Królówka. Mieli go wypłukać i przewieźć do Mystkowa. Na czas budowy kościoła uruchomiono zastępczą kaplicę, która stała przy cmentarzu od strony kościoła. Wybudowany Kościół został poświecony w roku 1910 a konsekrowany przez Biskupa Leona Wałęgę 13 czerwca 1924 roku. Kościół jest neobarokowy. Murowany z cegły i kamienia, kryty blachą. Jednonawowy na planie krzyża. Wieża również w stylu barokowym. Ściany Kościoła są murowane w kolorze biało-czerwonym. W czasach niewoli miały – jak podaje Pan Radecki – miały przypominać polską flagę biało-czerwona.
Polichromia wnętrza figuralna i ornamentalna wykonana w 1965 roku. Przez Zdzisława Pabisiaka przy współpracy autorskiej Wiktora Zina. Przewodnia myśl tej polichromii to prawda wiary o „Świętych Obcowaniu” „Jest tam obecny Kościół Triumfujący, cierpiący i walczący ”.
Ołtarz główny neogotycki, wykonany po roku 1910 w firmie Ferdynanda Stuflesera w St. Ulrich – Groden w Tyrolu.
Jest w nim obraz N. M. Panny Niepokalanie Poczętej łaskami słynący, z około 1620 roku. Jest odnowiony i konserwowany:
pierwszy raz w 1962 roku przez Annę i Wacława Szymborskich ,
drugi raz w roku 1998 przez konserwatora mgr Józefa Steca
Na zasuwie jest obraz św. Ap Filipa i Jakuba Apostołów. Dwa ołtarze boczne barokowe, przeniesione z poprzedniego kościoła – dawny główny z XVII wieku a w nim obraz Świętego Józefa malowany przez greka Sotyrysa Pandopulosa w roku 1960.
Trzeci boczny z drugiej połowy XVII wieku. Odnowienie i konserwacja została ufundowana w roku 2009 przez pewna rodzine z Mszalnicy, przez rodzinę, która chce zostać anonimowa, a której jeszcze raz bardzo serdecznie dziękuje. Ufundowane i wstawione w odnowiony ołtarz, obrazy: P. Jezusa Miłosiernego, sw. Faustyny i błg. Michała Sopoćko informują że, jest to teraz kaplica Bożego Miłosierdzia.
W Kosciele znajduja się drogocenne stare zabytki:
– krzyż barokowy z XVII wieku.
– Chrzcielnica kamienna z 1617 roku
– retabulum barokowe XVII wieczne z obrazami dwóch świętych Janów i Chrztu w Jordanie.
– Organy z prospektem rokokowym z drugiej połowy XVIII wieku. W roku 2008 powiększone i wyremontowane przez firmę
Zielińskich ze Szczerzyca.
– drogocenna rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem w mandorli w otoczeniu aniołków z popiersiem Boga Ojca,
barokowa z XVII wieku.
– w oknach pięć witraży projektowanych przez Stefana Matejko a wykonane w firmie Żeleńskich w Krakowie z roku 1908..
– trzy dzwony na wieży kościoła odlane w 1968 roku.
Kościół otacza ogrodzenie zaprojektowane również przez prof. Zina.
Budowę nowej plebanii rozpoczęto w roku 2001. Projekt przygotował mgr inż. arch. Tadeusz Kosecki z Nowego Sącza. Obliczenia konstrukcyjne przygotował mgr inż. konstruktor Jan Marszałek. Budowę prowadziła firma budowlana pana Józefa Świguta.
Budowę ukończono w 2002 roku. Poświęcenia dokonał ks. bp. Wiktor Skworc dnia 6 maja 2004 r. w dzień parafialnego Odpustu ku czci św. Apostołów Filipa i Jakuba
Bardzo ciekawą informacje o obrazie Niepokalanej podaje Kronika Parafialna, w której ks. Jan Kuklewicz w roku 1962 pisze: „ w naszym kościele jest obraz łaskami słynący Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej Mystkowskiej odnowiony przed 50 laty a raczej przemalowany u malarza w Starym Sączu Florka. Jak wieść głosi wskutek wybuchu pożaru cudownie został uratowany z pracowni i wyrzucony oknem, ( prawdopodobnie było mniejsze niż obraz) co pod przysięgą zeznaje 80 letni Wojciech Jeleń z Mszalnicy nr.9. Słyszał w kościele list czytany przez Ks. Proboszcza Jarzębińskiego napisany przez malarza Florka ze Starego Sącza. Podpisany Jeleń Wojciech”.
Jesienią w roku 2006 architekt mgr inż. Lewczuk zaprojektował nowy chór, który wiosna 2008 roku wybudowano pod kierownictwem majster Stanisława Janus. Wynagrodzenia nie przyjął. Ofiarował to matce Bożej Mystkowskiej za otrzymana łaskę.
W roku 2008 – 2009 ułożono w Kościele nową posadzkę. Prace wykonała firma Pana Edwarda Poręby z Podmystkowa..
W roku 2009 zrobiono nowe ławki w kościele. Wykonała je Firma Pana Piotra Kiełbasy i Benedykta Kiełbasy.
Jesienią w roku 2009 remont i malowanie kaplicy cmentarnej ufundował pan Stelmach z Cieniawy. Ufundował także nowy chodnik na starym cmentarzu przed kaplica, remont i malowanie bram cmentarnych. W imieniu całej parafii bardzo dziękujemy.
W roku 2009 parafia założyła przedszkole „Faustyna” dla dzieci od 3 – 5 lat działające przy parafii
Wszystkie powyższe inwestycje zostały zrealizowane dla uczczenia 100-nej rocznicy wybudowania i poświecenia nowego Kościoła co dokonało się w roku 1910.
Konsekracja nowego Koscioła dokonała sie 1924 roku